غده های لنفاوی

غده های لنفاوی بخشی از سیستم لنفاوی بدن هستند که به صورت گسترده در همه ی بدن وجود دارند و توسط عروق لنفاوی به یکدیگر متصل می شوند. برخی از غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل، قفسه سینه، شکم و کشاله ران قرار دارند.همچنین مایع شفافی به نام لنف از راه عروق لنفاوی بین غدد لنفاوی در جریان است.

سیستم لنفاوی

لنف متشکل از مایع شناخته شده ای می باشد به اسم مایع بین بافتی که از مویرگ ها به خارج نشت می کند
مواد زیادی در این مایع یافت می شود که شامل پلاسمای خون، پروتئین، گلوکز و اکسیژن میباشد که برای رشد و زنده ماندن سلول های بدن به این مواد احتیاج دارد، وظیفه ی دیگر مایع بین بافتی مواد زاید باقیمانده از سلول ها را انتقال و همچنین مواد دیگر از قبیل باکتری ها و ویروس ها را از بافت های بدن از بین می برد. این مایع میان بافتی در آخر در عروق لنفاوی جمع می شوند و لنف را به وجود می آورند. در آخر مایع لنف از راه عروق لنفاوی بدن از طریق دو مجرای بزرگ در قاعده گردن، وارد جریان خون می شود.

سیستم های لنفاوی قسمت مهمی از سیستم ایمنی بدن حساب می شوند . این ها دارای لنفوسیت های B، T و دیگر سلول های مهم سیستم ایمنی میباشند. این سلول ها سیستم لنفاوی ار لحاظ وجود مواد خارجی مانند باکتری ها و ویروس ها پایش مینمایند. اگر یک ماده خارجی شناسایی شود، که داخل بدن شده بعضی از این سلول فعال شده که آغازگر پاسخ ایمنی خواهد بود.

از جمله وظایف غدد لنفاوی همچنین در کمک به مشخص کردن اینکه آیا سلول های سرطانی توانایی گسترش به سایر نقاط بدن را دارند، مهم هستند. بسیاری از انواع سرطان از راه سیستم لنفاوی پخش می شوند ، و به خاطر همین یکی ازاولین جاهایی که سبب گسترش سرطان ها می شوند غدد لنفاوی مجاور بافت سرطانی میباشند.

آناتومی

آناتومی سیستم لنفاوی، عروق و ارگان های لنفاوی از بویژه غدد لنفاوی، لوزه ها، غده تیموس، طحال و مغز استخوان و همچنین چگونگی پیوند آناتومی یک غده هایلنفاوی و عروق لنفاوی و حرکت لنفوسیت ها و سلول های ایمنی به درون و خارج از غده لنفاوی نشان داده شده است.

غدد لنفاوی نگهبان (Sentinel lymph nodes, SLN)

غده لنفاوی نگهبان که به عنوان نخستین غده لنفاوی شناخته می شود، مناسب ترین قسمتی است که سلول های سرطانی از تومور نخستین به بقیه ی قسمتهای بدن گسترش می یابد. در بعضی موارد بیشتر از یک غده لنفاوی نگهبان وجود دارد.

نمونه برداری از غدد لنفاوی نگهبان (Sentinel lymph nodes biopsy, SLNB)

بیوپسی (نمونه برداری) غده لنفاوی نگهبان (SLNB) متدی است که در آن غده لنفاوی نگهبان شناسایی، حذف و از لحاظ وجود سلول های سرطانی مورد بررسی قرار می گیرد.
نتیجه SLNB منفی نشان این موضوع است که سرطان به غدد لنفاوی کناری یا به اندام های دیگر منتقل نشده است . مثبت بودن نتیجه SLNB نشان می دهد که سرطان در غده لنفاوی نگهبان وجود دارد و شاید به دیگر غدد لنفاوی مجاور (به نام غدد لنفاوی منطقه ای) و شاید به دیگرارگان ها انتقال پیدا کرده است . نتایج این آزمایش به پزشکان برای تعیین مرحله سرطان (وسعت بیماری در داخل بدن) و ایجاد یک طرح درمان مناسب کمک می نماید.

تزریق ماده رادیواکتیو / رنگ آبی (بلدو متیلن)

جراح، ماده رادیواکتیو / رنگ آبی (بلدو متیلن) و یا هر دو آن ها را نزدیک به جای تومور تزریق مینماید. بعد غدد لنفاوی نگهبان که با استفاده از دستگاه شناسایی کننده رادیواکتیو (گاما پروب) کشف شده و یا به رنگ آبی درآمده است، با یک برش کوچک (در حدود 3 تا 5 سانتی متر) برداشته می شود و برای بررسی به پاتولوژی فرستاده می شود.
در آخرین مرحله غدد لنفاوی نگهبان از لحاظ بودن سلول های سرطانی، بوسیله ی پاتولوژیست بررسی می شود. اگر سلول سرطانی وجود داشته باشد (مثبت باشد)، جراح شاید غدد لنفاوی دیگری هم در طول فرآیند نمونه برداری و در همان عمل بردارد.

فایده های تکنیک SLNB

این تکنیک به پزشکان برای تشخیص مرحله (Stage) سرطان و همچنین نشان دهنده این است که ایا سلول سرطانی به جا های دیگر بدن بیمار منتقل شده است یا نه و این موضوع به پزشک کمک می کند تا بداندتاچه اندازه از بدن بیمار را باید جراحی نماید
در صورتی که پاتولوژی از لحاظ وجود سلول های سرطانی در غده لنفاوی منفی باشد، از میان بردن غدد لنفاوی مجاور و بیشتر شاید ضرورتی نداشته باشد، زیرا که برداشتن غدد لنفاوی نیز عوارض خود را دارد

عوارض احتمالی

ادم لنفاوی

در زمان جراحی SLNB یا جراحی های گسترده تر غدد لنفاوی، برداشتن بیش از مقدار غده هایلنفاوی نگهبان و دستکاری بیش از اندازه عروق لنفاوی سبب ایجاد مشکل در جریان طبیعی لنف در موضع شده و در آخراین کار سبب به تجمع غیر طبیعی مایع لنف منجر می شود. که همراه با تورم، بیماران دچار به لنف ادم شاید درد یا ناراحتی در جای آسیب دیده را تجربه کنند. پوست قسمت عمل شاید ضخیم و یا سفت شود که در جراحی های گسترده تر در زیر بغل یا کشاله ران، تورم شاید یک بازو یا پا را در برگیرد. همچنین، زیاد شدن خطر ابتلا به عفونت در منطقه آسیب دیده و یا اندام وجود دارد. در موارد نادر، لنف ادم مزمن ناشی از برداشتن غدد لنفاوی شاید گسترش یافته و سرطان عروق لنفاوی(lymphangiosarcoma) ایجاد شود.

• در جای عمل احساس بی حسی و سوزن سوزن شدن می شود
• در محل عمل ایجاد و سروما یاتجمع مایع لنف می شود
• در بعضی از قسمت های بدن مشکل حرکتی به وجود می اید

مشکلات دیگر

SLNB، همانند بقیه ی متد های جراحی می تواند با درد کوتاه مدت، تورم و کبودی در جای جراحی و همچنین زیاد شدن خطر دچار شدن به عفونت همراه باشد. علاوه بر این، در بعضی از بیماران شاید واکنش آلرژیک به رنگ آبی پدیدار شود. یکی دیگر از آسیب های بالقوه این متد، نتیجه بیوپسی منفی کاذب است که در این حالت سلول های سرطانی در غده لنفاوی نگهبان بوسیله ی پاتولوژیست شاید دیده نشود، در حالی که نه فقط سرطان وجود دارد، بلکه دیگر غدد لنفاوی منطقه ای و یا بقیه ی جاهای بدن گسترش یافته است. نتیجه منفی کاذب بیوپسی، حس امنیت کاذب از عدم وجود سرطان به بیمار می دهد.

سوال

نمونه برداری از غدد لنفاوی نگهبان در شناسایی مرحله بیماری در اکثر انواع سرطان کمک کننده میباشد یا خیر؟

پاسخ

خیر.SLNB اکثرا برای شناسایی مراحل بیماری در سرطان پستان و ملانوم کمک کننده است. با این حال، انجام آن در سرطان های دیگر از بویژه روده بزرگ، معده، مری، سر و گردن، تیرویید، ریه مطالعه شده است.

تحقیقات در مورد SLNB در سرطان پستان

شناسایی SLN بوسیله ی گاماپروب برای مشخص کردن محل برش جراحی:
سلول های سرطان پستان بیشتر بعد از پستان، نخست به غدد لنفاوی که در زیر بغل قرار دارند گسترش پیدا می کند. در سرطان پستان که در نزدیکی مرکز قفسه سینه (استخوان جناغ) قرار دارند، سلول های سرطانی شاید نخست به غدد لنفاوی درون قفسه سینه (زیر استخوان جناغ) پیش از آنکه در زیر بغل ردیابی شوند، پیشروی کنند.
تعداد غدد لنفاوی در زیر بغل از شخصی به شخص دیگر فرق دارد اما بیشتر تعداد آن 20 تا 40 عدد میباشد. حذف این غدد لنفاوی (با انجام جراحی دیسکسیون غده هایلنفاوی زیر بغل ALND)) به دو دلیل انجام می شود:

1. 1. برای بهبود شناسایی مرحله ای (Stage) از سرطان که بیمار در آن قرار دارد (طرح ریزی درمان بر اساس مرحله سرطان انجام می گیرد)
   2. جلوگیری از عود منطقه ای این بیماری (عود منطقه ای (Regional recurrence) سرطان پستان هنگامی ایجاد می گردد که سلول های سرطانی به غدد لنفاوی مجاور دست اندازی کرده و سبب به ایجاد تومورهای جدید گردد).

از آن لحاظ که از برداشتن همزمان چندین غده لنفاوی با عوارض جانبی همراه میباشد، احتمال این که آیا SLNB به تنهایی برای مرحله بندی سرطان پستان در زنانی که هیچ نشانه بالینی از متاستاز غدد لنفاوی زیر بغل ندارد، کافی میباشد، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داده است که برداشتن غدد لنفاوی زیر بغلALND) ) در زنانی که نتیجه بیوپسی غده های لنفاوی زیر بغل و نتیجه SLNB منفی داشته و سرطان پستان آن ها با جراحی، درمان سیستمیک و رادیوتراپی، درمان شده است، ضرورتی ندارد.